Bansang Mongolia - Elemento ng Dula

Aralin 2.5 

Mongolia

Ang Mongolia  ay isang bansa sa Silangan at Gitnang Asya na lubos na napapalibutan ng kalupaan. Nasa hilaga ng hangganang nito ang Russia at sa timog ang China. Kahit hindi nito kahangganan ang Kazakhstan, ang pinakakanlurang dulo nito ay 38 kilometro lang ang layo sa pinakasilangang dulo ng Kazakhstan. Ulan Bator ang kabisera at pinakamalaking lungsod ng Mongolia, kung saan 45 porsiyento ng populasyon ng bansa ay dito nakatira. Ang pamahalaan ng Mongolia ay isang republikang parliyamentaryo.

                                             

Munting Pagsinta

mula sa pelikulang Mongol: The Rise of Genghis Khan

ni Sergei Bordrov

Hinalaw ni Mary Grace A. Tabora

Mga Tauhan:

Temüjin- anak ni Yesügei na mula sa Tribong Borjigin

Yesügei- ama ni Temüjin

Borte- isang dalaginding na taga ibang tribo

Tagpuan: Kawangis ng madilim na kalangitan ang nadarama ng magiting na mandirigmang naninimdim sa takbo ng kapalarang sinapit na nakatalungko sa isang sulok ng makipot at karima-rimarim na piitan.

Temüjin: Anong saklap na mapiit sa kulungang malupit? Ito ay silid ng

kalungkutan.Tila kailan lamang nang kasa-kasama ko si ama…

Yesügei: Temüjin, bilisan mo na riyan. Kailangan nating magmadali?

Temüjin: Bakit ama?

Yesügei: Malayo ang ating lalakbayin. Kailangang huwag tayong magpatay-.

patay. Mahalaga ang ating sasadyain.

Temüjin: Naguguluhan ako sa iyo ama. Kanina ka pa nagmamadali at

sinasabing mahalaga ang ating sadya sa ating pupuntahan? Ano ba

iyon?

Yesügei: Ika’y siyam na taong gulang na, sa edad mong iyan Temüjin ay

dapat ka nang pumili ng iyong mapapangasawa.

Temüjin: Itay ako’y masyado pang bata para sa bagay na iyan. Ang kasal ay

sa matatanda lamang.

Yesügei: Aba’t ang batang ito, hindi naman ibig sabihin na kapag nakapili ka

na ng babaing pakakasalan mo ay magsasama na kayo. Isang

simpleng pamimili lamang ng babae ang gagawin mo at pangakong

siya’y iyong pakakasalan.

Temüjin: Ganoon po ba iyon?

Yesügei: Oo, anak.Tayo’y nabibilang sa Tribong Borjigin kaya’t ikaw ay pipili

ng babaing mapapangasawa sa Tribong Merit.

Temüjin: Bakit sa Tribong Merit siya kailangang magmula? Hindi naman iyon

ang ating tribo.

Yesügei: Malaki ang atraso ko sa tribo, kaya’t sa ganitong paraan ako’y

makababawi sa kanila.

Temüjin: Sa tingin mo ba ama sa ating gagawin ay kalilimutan na nila ‘yon

nang ganoon na lamang.

Yesügei: Hindi ko alam. Tingnan natin kung ano ang mangyayari. Mas

mabuting may gawin akong paraan kaysa sa wala.

Temüjin: Kung iyan po ang sa tingin ninyo’y tama.

Tagpo: Sa maliit na nayong liblib na kinatatayuan ng ilang kabahayan.

Yesügei: Temüjin, magpahinga muna tayo.

Temüjin: Mabuti ‘yan ama. Napagod na rin ako. Gagalugarin ko lamang ang paligid.

Yesügei: Huwag kang lalayo at mag-iingat ka.

Tagpo: Mapapadpad si Temüjin sa isang dampa kung saan nakatira ang dalaginding na si Borte. Mabibigla siya sa di inaasahang pagbagsak ng pinto ng kanilang kusina na likha ng aksidenteng pagkabuwal ni Temüjin.

Borte: Aaay! May magnanakaw!

Temüjin: Shhh (Tatakpan ang bibig ni Borte). ‘Wag kang sumigaw, wala

akong gagawing masama.

Borte: (Pipiliting magsalita kahit nakatakip ang bibig.)

Temüjin: Tatanggalin ko ang pagkakatakip ng bibig mo kung mangangako

kang hindi ka na mag-iingay. Magtiwala ka sa akin hindi ako.

masama (Habang dahan- dahang inaalis ang kamay sa bibig ni

Borte.)

Borte: (Sa isang mahinang tinig) Bakit kita paniniwalaan? Di naman kita

kilala.

Temüjin: Kahit di mo ako kilala kaya kong patunayan sa iyo na ako’y mabuti.

Borte: (Mariing pagmamasdan si Temüjin) Aber paano mo patutunayan ‘yang

sinasabi mo? Sige nga! (Taas noo).

Temüjin: Basta ba di mo ako pagtatawanan sa sasabihin ko sa iyong patunay.

Borte: Tingnan natin.

Temüjin: (Tila seryosong nag-iisip na may ngiti sa labi)

Borte: Anong nginingiti mo riyan? Sabi mo ‘wag akong tatawa, ikaw lang pala

ang tatawa.

Temüjin: Heto na, handa ka na ba?

Borte: Kanina pa, ang bagal mo naman.

Temüjin: Nais ko sanaaaannnng (magkakandautal) sa…sanang ikaw ang

babaing mapangasawa ko.( Mababa ang tono)

Borte: Siraulo ka ba? Niloloko mo ako no? Kabata-bata pa natin.

Temüjin: Seryoso ako. Ano payag ka ba?

Borte: Ganon-ganon lamang ba iyon?

Temüjin: Alam kong mahirap akong paniwalaan, hayaan mong ipaliwanag ko

sa iyo. Kasama ko si Itay, kami’y papunta sa tribo ng mga Merit

upang pumili ako ng aking mapapangasawa. Ngunit ikaw ang ibig ko,

ikaw ang pinipili ko.

Borte: Anong mayroon sa akin, bakit ako ang pinili mo?

Temüjin: Di ko rin alam. Ang tanging alam ko lamang ay ito ang ibinigay ng

pagkakataon sa akin. Ikaw ang aking nakita. Kaya naman

pagbigyan mo na ako. Hindi naman ibig sabihin na pumayag ka ay

pakakasal na tayo.

Borte: (Di pa rin makapaniwala sa bilis ng mga pangyayari) Di ko malaman

kung ano ang dapat kong sabihin sa iyo. (Nag-aalangan) Pero… sige

na nga.

Temüjin: Salamat sa iyo, ako’y labis mong pinaligaya. Asahan mong hindi ka

magsisi sa iyong desisyon.

Borte: (Nahihiya at halos di makapagsalita) Paano na ngayon?

Temüjin: Siyempre tuloy pa rin ang buhay natin. (Masuyo ang pagkakatingin

kay Borte) Pero darating ang panahon na tayo’y mamumuhay sa

iisang bubong. Magkatuwang na aarugain ang ating mabubuting

anak.

Borte: Matagal pa iyon.

Temüjin: Oo, pangako babalikan kita pagkatapos ng limang taon. Halika

puntahan natin si Ama. (Kukunin ang kamay ni Borte.)

Tagpo:Magkahawak kamay na naglalakad sina Temüjin at Borte sa paghahanap sa ama kay Yesügei na kanilang makikita na nakatunghay sa ilog.

Temüjin: Ama!

Yesügeii: (Mapapaharap at magpapalipat-lipat ang tingin sa dalawa pati sa

kanilang kamay) Anong…Sino siya…Bakit?

Temüjin: Ama, siya po ang babaing napili ko. Si Borte.

Borte: Magandang hapon po. Kumusta po kayo?

Yesügei: Pero…

Temüjin: (Agarang magsasalita) Paumanhin po sa pagdedesisyon ko nang di

nagpapaalam sa inyo pero buo po ang loob ko sa aking ginawa. Sana’y maunawaan n’yo po ako.

Yesügei: Ganang desidido ka na, sino ba ako para di-sumang-ayon sa iyong

kagustuhan. Ang iyong buhay naman ang nakataya rito. (Matiim na

titingnan si Borte) Okay lang ba sa iyo?

Borte: Opo!

Yesügei: Kung gayon, halina kayong dalawa at kausapin natin ang mga

magulang mo Borte.

Matapos makipagkasundo sa mga magulang ni Borte, ang mag-ama ay naglakbay pauwi sa kanilang dampa sa malayong nayon ng Mongolia. (Si Temüjin ay si Genghis Khan.)

Elemento ng Dula

1. Iskrip

 Pinakakaluluwa ng isang dula

 Lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip

 Walang dula kapag walang iskrip

2. Gumaganap o Aktor

 Ang mga aktor o gumaganap ay ang nagsasabuhay sa mga tauhang nasa iskrip

 Sila ang bumibigkas ng diyalogo

 Sila ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin

 Sila ang pinanonood na tauhan sa dula

3. Tanghalan

 Anumang pook na pinagpasyahang pagdausan ng isang dula ay tinatawag na tanghalan

4. Direktor

 Ang direktor ang namamahla at nagpapakahulugan sa isang iskrip ng dula

 Siya ang nag-iinterpret sa iskrip mula sa pagpasya sa kaayusan ng tagpuan, ng kasuotan ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan

5. Manonood

 Sa kanila inilalaan ang isang dula

 Sila ang sumasaksi sa pagtatanghal ng mga aktor

Kohesiyong Gramatikal

Ang cohesive devic reference o kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol ay mga salitang nagsisilbing pananda upang hindi paulit-ulit ang mga salita.

Mga halimbawa: ito, dito, doon, dito, iyon (Para sa lugar/bagay/hayop)

sila, siya, tayo, kanila, kaniya (Para sa tao/hayop)

Nahahati ang kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol sa dalawa, ang anapora at katapora.

1. Anapora- ito ay panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang

pangngalan sa unahan.

Mga Halimbawa:

a) Kung makikita mo si Manoling, sabihin mo lamang na ibig ko siyang makausap.

b) Si Rita’y nakapagturo sa paaralanang-bayan, diyan siya nakilala ng iyong anak.

c) Kinausap ko si Manoling, sinabi ko sa kaniya na ang kaniyang ginawa ay pangit.

2. Katapora- Ito ang panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang

pangngalan sa hulihan.

Mga Halimbawa:

a) Siya’y hindi karapat-dapat na magtaglay ng aking apelyido, si Manoling

ay kahiya-hiya!

b) Ano ang mawawala sa akin pintasan man nila ako, pulaan man ako ng mga tao? 

Aking natutunan sa Araling ito:

---

Inatasan kami ng aming guro na 

Gumawa ng isang sanaysay tungkol sa aming katabi at gumamit ng mga kohesiyong gramatikal.

                               

Sanay akong katabi kita

         

          Sa bawat silid-aralan, ang mga estudyante ay inaayos ayon sa pagkakasunod sunod ng unang letra  ng kanilang apelyido sa alpabeto at ayon na rin sa pagkaalternatibo ng babae’t lalaki.

         Simula ng  tumuntong ako ng Sekondarya, siya na ang katabi ko ng upuan.Marami na rin kaming napagdaanan,tawanan,asaran,pikunan at tampuhan.Kahit na minsan nag-aaway kami nangingibabaw pa rin ang aming samahan at pagkakaibigan .             
        ‘John Paul Salvador’  ‘Trixie Usa’ sa mga apelyido pa lang  namin,inaasahan na magkatabi na naman kami ng upuan.Sanay at komportable na akong siya ang katabi ko.Minsan tinutukso ako ng mga kaibigan ko na baka daw may gusto ako sa kanya o di kaya, siya daw may gusto sa akin.Nginingitian  ko lamang sila sapagkat alam kong wala akong lihim na pagtingin sa kanya.Naging isa siyang mabuting kuya at kaibigan sa akin.
           Minsan, naiisip kong ‘ang sama sama niya’ dahil kapag ako ay nakikisuyo sa kanya,mahaba habang pagkukumbinsi at pagdadrama pa ang gagawin ko para pumayag siya samantalang kapag yung iba kong kaklase ang  makikisuyo sa kanya,agad agad pagbibigyan niya.Ngunit napagtanto ko,hindi niya lang pinapakita ang kabaitan niya,pinaparamdam niya lamang sa akin.Napatunyan ko ito nang nakisuyo ako sa kanya na bilhan niya ako ng patpat para sa takdang aralin namin, akala ko hindi niya ako bibilhan kasi tumanggi siya pero nagulat ako nang may inabot siya sa’kin tapos hindi niya pa pinabayaran,napangiti ako sa ginawa niya kahit iyon ay maliit na bagay lamang.
           Sa tuwing ako ay may problema, sa kanya ako nagsusumbong.Pinapakinggan niya ako at binibigyan ng payo na nagpapagaan ng loob ko.Laking pasasalamat ko na nakilala at naging katabi ko siya.Isa siya sa mga kaibigan na hindi ko makakalimutan.Sana,sa mga susunod na taon,siya pa din ang katabi ko dahil nasanay na akong katabi siya.